Hamam Nədir?
Hamam (ərəb. حمّام, hammâm) isti və soyuq suyu xüsusi üsulla qızdırılan və çimmək üçün istifadə edilən binadır.
Hamamın tarixi Qədim Romalılara gedib çıxır. Vezuvi vulkanının püskürməsindən sonra küllər altında qalan Pompey şəhərində aparılan qazıntılar nəticəsində romalıların istifadə etdiyi hamamlar ortaya çıxıb. Bu hamamların təkcə təmizlik üçün deyil, həm də əylənmək və əylənmək üçün tikildiyi anlaşılır. Romalılarda sinif fərqi olduğundan hamamlarda qulların və zadəganların giriş qapıları və yuyulduqları yerlər ayrılırdı. Roma hamamlarında buxar hamamı və soyuq və isti su hovuzları da var idi.
Türklərin həyatında hamamlar təkcə çimmək yeri deyil, həm də sağlamlıq, sosial və mədəni fəaliyyət mərkəzləri olmuşdur.İnsanların həyati ehtiyaclarından biri olan sudan sağlamlıq məqsədləri üçün istifadə edilməsi, hamam və spa kimi su yerlərinin tikintisi. Bu bina növlərindən biri olan hamamlar xüsusilə insanların yuyulma və təmizlik ehtiyaclarını qarşılayır. Bundan əlavə hamamlar hər zaman memarlıq baxımından cəmiyyətlərin dini inanclarına uyğun formalaşmış və ictimai həyatın bir parçası olmuşdur.
Hamamın Faydaları Nələrdir?
Söz mənası ərəbcə olan hamam, isti və soyuq suyun bir yerdə olduğu hamam yerləri olaraq xatırlanır . Hamam Osmanlı adət-ənənələrindən qaynaqlanan və Anadoluda və şəhər mərkəzlərində özünü göstərən çox qədim bir türk adətidir. Ölkəmizdəki tarixi hamamların əksəriyyəti binanın içərisində və aşağı mərtəbələrdə yerləşir. Ev hamamları müasir cəmiyyətdə hamam adlanır. Hamam sözü daha çox bazarda və mərkəzdə işlənir. Qədim dövrlərdə insanlar isti su mənbələri olan hər yerə gedirdilər. Bu yerlərin açıq yerləri “isti bulaqlar”, qapalıları isə “spa” adlanaraq hamamla qarışdırılır. Spaları hamamlardan fərqləndirən xüsusiyyət, hamam yerlərinin ortasında hovuzun olmasıdır. Keçmişdən günümüzə qədər gəlib çatan hamam ənənəvi və müasir formalarını alaraq mədəniyyətimizdəki yerini davam etdirir.
Arxeoloji nəticələri nəzərə alsaq, hamam nümunələrinə ilk dəfə Afinada rast gəlinir. Görünür, müasir hamam qədim Yunanıstanda geniş yayılmışdır. Romalılar tərəfindən tikilən bu tikililərin adı adlanır . Türkiyədə "termal" sözünün mənşəyi therma adından gəlir. Romalılar hamamlardan təkcə təmizlik üçün deyil, həm də əyləncə və əyləncə mərkəzi kimi istifadə edirdilər. Onlar həm də bir araya gəlib söhbət etmək, görüşmək və görüşmək üçün yer kimi istifadə edirdilər. Romalılar üçün hamam xəstəlikləri müalicə etmək və bədəni bəsləmək üçün istifadə edilən çimmək yeri idi. Romalıların sinif fərqlərinə görə hamam girişləri iki növdür. Roma hamamlarında buxar hamamları, soyuq və isti su hamamları da var.
Romalılardan sonra Avropada hamam yavaş-yavaş unudulmağa başladı və xristianlar orta əsrlərdə çimməyi bir xəstəlik kimi gördükdən sonra qərb dünyasında hamam və təmizlik yox oldu.
Osmanlı dövründə olduğu kimi bu gün də hamamlar təkcə təmizlik yeri kimi deyil, həm də ictimailəşmə və əyləncə yeri kimi istifadə edilir. Hamamın insan sağlamlığı üçün faydasına görə bu gün sağlamlıq məqsədi ilə də üstünlük verilir. Türk adət-ənənələrində hamamlar həm də qadınların oğlan və qızlara baxması üçün yer kimi istifadə olunurdu.
Qadınlara hamamda kömək edənlərə natır, kişilərə ovucu düzəldib yumağa kömək edənlərə isə tellək deyilir. Tellak ziyarətçilər üçün hamamın ayrılmaz hissəsidir. Bu xidmətlərdən əlavə, hamamlarda ocaqçı, kvadrat adam, kürəkən, qəhvədəyan, qəhvədəyan kimi müxtəlif vəzifələr daşıyanlar da var idi.
Hamam mədəniyyəti bəzi kampuslarda qışda şairlərin şeirlərə, söhbətlərə üstünlük verdiyi yerdir. Əslində Klassik türk şeirində hamamla bağlı şeirlərin adlarına “hammâmiye” deyilir. Bu dövrlərdə imarətlərdən, imarətlərdən, saraylardan və dərviş localarından ibarət olan, həcmləri ölçülərinə görə azaldılan xüsusi hamamlar vardır.
Türk hamamları digər hamamlardan üç fərqli xüsusiyyəti ilə seçilir.
Geyinmə və soyunma bölmələri
hamama daxil olan müştərilərin paltarlarını çıxarıb hazırlaşaraq əşyalarını yerləşdirdikləri, sonra isə geniş divanın ətrafında arakəsmə formaları üzərində uzanaraq dincəldikləri hissələrdir. Bu gün bu ərazidən kabin otaqları kimi istifadə olunur.
Yuma yerləri
Hamamın mərkəzində yerləşir. Bu bölmədə o, öz aralarında bölmələrə bölünür: '' Kurna başı '', '' Halvet '', '' Göbək daşı ''. Kurna , kranlardan isti və soyuq su tökərək insanların bir-bir yuyulduğu hissələrdən ibarətdir. Şəxsi otaq məxfilik sahəsi hesab edilən və insanların tək və tək yuyunduğu qapalı otaq şəklində bölmələrdən ibarətdir. Göbək daşı isə hamamın ortasındakı mərmərlə örtülmüş döşəmədən daha hündür olan və daha çox ovma xidməti göstərən hissələrdən ibarətdir. .
İstilik yeri Külhan,
Daim hamamın altında olan ocaq həm suyu, həm də hamamı isti saxlayır. Bu bölmə soba adlanır.
Hamama gedərkən daha çox təsadüfi idman geyimlərinə üstünlük verilməlidir. Soyunma sahəsini tərk etməzdən əvvəl, bədən bir bel paltarı ilə örtülməlidir. Hamamda corablara icazə verilmir, mərmər döşəmədə sürüşməmək üçün tıxaclar taxılır. Hamamda istifadə olunan şampun, sabun və skrab kimi materiallar hər bir şəxs üçün verilir.
Hamamın ev hamamlarından fərqi odur ki, hər zaman isti qalır və rütubət səviyyəsi aşağı səviyyəyə düşmür. Bu sayədə bədən daha asan yumşalır və dəri üzərində olan təbəqələrin asanlıqla soyulmasına şərait yaradır. Hamamın mühüm xüsusiyyətlərindən biri də bədəndəki maddələrin və ölü dərinin çıxarılmasında təsirli olmasıdır. Bədənin ölü dərisindən qurtularaq, oksigen alaraq təravətlənən bir dəri əldə edilir. Dəri səthlərinin təmizlənməsi ilə dəridəki məsamələr açılır və dəri sağlam şəkildə nəmlənir və yumşaq bir görünüş qazanır.
Hamam müntəzəm və sağlam şəkildə tətbiq olunarsa, yuxu problemlərinin qarşısını alır. Hamamın müntəzəm istifadəsi ilə daha rahat və güclü bir yuxu əldə edilir. Bu, gün üçün sağlam və uyğun oyanmağınıza imkan verir.
Türk hamamı serotonin və erdorfin adlı xoşbəxtlik hormonlarının ifrazını da asanlaşdırır. Hamamdan sonra insanın bədəni yüngülləşir, həm də zehni cəhətdən təmiz olmağa kömək edir. Bundan əlavə, hamam müasir insanların yaşadığı əsəblərin və stressin təmizlənməsində çox təsirli bir üsuldur.
Hamamın istiliyi
insanın əzələ və oynaq ağrılarını aradan qaldırmaqda da təsirlidir. Sinus tıkanıklığı olan insanların hamamın istisini nəfəs alaraq daha rahat nəfəs almasına imkan verərək sinus problemlərinin aradan qaldırılmasında da təsirlidir.
Hamamın temperaturu qanda müdafiə hüceyrələrini artıraraq orqanizmi mikroblardan təmizləməyə kömək edir. Belə ki, soyuqdəyməyə qarşı meydana gələn immun problemləri zamanı immunitet sistemini gücləndirməyə kömək edir.
